علی شجاعی اصفهانی
چکیده
کاخ جهاننما از بناهای شاخص دوران شاه عباس صفوی در ابتدای خیابان چهارباغ بود که توسط ظلالسلطان در سال 1314 قمری تخریب گردید. بنا بر اسناد تصویری و نوشتاری به عنوان یک کاخ دروازه مشابه با کاخ عالیقاپو، ورود به خیابان چهارباغ را برای اهل دربار ممکن میساخت. با توجه به مشخص بودن محدودۀ آن، شناسایی محل دقیق و چگونگی ساخت و تزیینات ...
بیشتر
کاخ جهاننما از بناهای شاخص دوران شاه عباس صفوی در ابتدای خیابان چهارباغ بود که توسط ظلالسلطان در سال 1314 قمری تخریب گردید. بنا بر اسناد تصویری و نوشتاری به عنوان یک کاخ دروازه مشابه با کاخ عالیقاپو، ورود به خیابان چهارباغ را برای اهل دربار ممکن میساخت. با توجه به مشخص بودن محدودۀ آن، شناسایی محل دقیق و چگونگی ساخت و تزیینات کاخ در فصل اول کاوش (اسفند 1393 تا اردیبهشت 1394) مد نظر قرار گرفت. به این ترتیب مشخص شد هشت پایۀ سنگی که بخشی از کاخ روی آنها قرار داشته بود محدودۀ شمالی ـ جنوبی آن را مشخص می‌کنند، همچنین شواهد مربوط به تزیینات بیرونی و داخلی کاخ و بخش‌هایی از کف‌پوش شمال کاخ تا حدودی وضعیت این بنای مربوط به قرن یازدهم هجری قمری را بازگو می‌کند. فهم محل دقیق شروع خیابان چهارباغ که بعد از کاخ شروع می‌شده است، طول شمالی ـ جنوبی کاخ و شواهد قبل از دورۀ صفوی و حتی قبل از اسلام نشان از اهمیت محوطه در مرکز شهر اصفهان دارد. در مطالعۀ اخیر تلاش شد تا با انطباق اسناد و منابع مکتوب، کاوش‌های میدانی و مطالعات آزمایشگاهی بتوان شناخت جامعی از این بخش دولت‌خانۀ صفوی و شهر اصفهان به دست آورد. بهعلاوه بررسی کنونی خبر از آن دارد که با وجود تخریب گستردۀ آثار در بعد از دورۀ صفوی و نوسازیهای شهری دوران اخیر، همچنان بر پایۀ مدارک باستانشناسی و انجام باستانشناسی شهری میتوان شواهد قابل قبولی از گذشتۀ شهر به دست آورد که در فهم و شناخت آن راهگشا است و در منابع مکتوب نشانی از آنها یافت نمی‌شود.
علی شجاعی اصفهانی
چکیده
خیابان چهارباغ در طی گسترش شهر اصفهان در زمان شاه عباس اول در خارج از باروی قدیم شهر احداث گردید. در ابتدای شمالی خیابان، که محل ورود از دولتخانه به خیابان بود، کاخی به نام جهاننما، آن نیز به امر شاه عباس، ساخته شد. با سقوط سلسلة صفوی و حملة افغانها و در دورة قاجار، به طور خاص با حکومت ظلالسلطان، بسیاری از آثار ارزشمند دوران ...
بیشتر
خیابان چهارباغ در طی گسترش شهر اصفهان در زمان شاه عباس اول در خارج از باروی قدیم شهر احداث گردید. در ابتدای شمالی خیابان، که محل ورود از دولتخانه به خیابان بود، کاخی به نام جهاننما، آن نیز به امر شاه عباس، ساخته شد. با سقوط سلسلة صفوی و حملة افغانها و در دورة قاجار، به طور خاص با حکومت ظلالسلطان، بسیاری از آثار ارزشمند دوران صفوی، از جمله آثار مذکور، به بهانههای مختلف تخریب شد. همچنین تغییرات رخداده در دورة پهلوی و دوران اخیر باعث شد تا محل دقیق کاخ و شروع خیابان چهارباغ نامشخص گردد. این بخش از شهر صفوی شامل کاخ جهاننما و فضای شمالی، یعنی محل ورود به کاخ، و فضای جنوبی آن، یعنی شروع خیابان چهارباغ، در دورة صفوی در نوشتههای تعدادی از سیاحان اروپایی شرح داده شده و در دورة قاجار، تا قبل از تخریب بنا، توصیفات و تصاویری از آن در منابع قابل دسترس است. در میان این مدارک، اسناد تصویری تهیهشده از کاخ در دورة صفوی و قاجار و محدودة دولتخانه در دورة پهلوی اهمیت ویژه‌ای دارند و بررسی و مقایسه آنها می‌تواند بسیاری از نانوشته‌های تاریخی را آشکار کند و اعتبار آنها را مورد سنجش قرار دهد. نوشتة حاضر با بررسی منابع مکتوب و اسناد تصویری از دورة صفوی تا دورة پهلوی سعی در روش کردن وضعیت محدوده مذکور داشته است. این اطلاعات کمک شایانی در پیشبرد طرح باستانشناختی صورتگرفته در محل داشت که طی آن، علاوه بر شواهد کاخ جهاننما، داده‌هایی از بخش شمالی و جنوبی کاخ مربوط به دوران قبل و بعد از صفویه نیز به دست آمد.
